მე-4 სემინარი

2024 წლის 13 მაისს (ორშაბათი), 16:00-ზე, სსიპ - საქართველოს ევგენი ხარაძის ეროვნული ასტროფიზიკური ობსერვატორიის თბილისის ოფისში, ჩატარდება სემინარები შემდეგი თემებზე:

• მაგნიტარები;
• მაღალენერგეტიკული გამოსხივების წყაროების, იზოლირებული ნეიტრონული ვარსკვლავების კოსმოსური კონსენსუსი.

მომხსენებლები არიან:

• ემერიტუს პროფ. რობერტო ტუროლა (ფიზიკის და ასტრონომიის დეპარტამენტი, პადოვას უნივერსიტეტი (იტალია) და მულარდის კოსმოსური სამეცნიერო ლაბორატორია, ლონდონის საუნივერსიტეტო კოლეჯი (დიდი ბრიტანეთი));
• დოქ. ადრიანა მანჩინი პირესი (მთვარისა და პლანეტარული მეცნიერებების ცენტრი, ჩინეთის სამეცნიერო აკადემია, (ჩინეთი) და პოტსდამის ასტროფიზიკის ლაიბნიცის ინსტიტუტი (გერმანია)).

ანოტაცია

მაგნიტარები: მიიჩნევენ, რომ რეტგენული გამოსხივების მქონე ორი გამორჩეული კლასის, რბილი გამა რიპიტერების (Soft Gamma Repeaters) და ანომალური რენტგენული პულსარების (Anomalous X-ray Pulsars) რენტგენული გამოსხივების წყარო ზემაღალი მაგნიტური ველის მქონე ნეიტრონული ვარსკვლავებია, ე.წ. მაგნიტარები, რომელთა მაგნიტური ველები 1015 გაუსს აღწევს რაც კვანტური კრიტიკული ველის მნიშვნელობას აღემატება. მოხსენებაში განხილული იქნება მაგნიტარი წყაროების ძირითადი დამზერილი თვისებები და ასევე თოერიული მოდელები რომლებიც ხსნიან მათ მუდმივ და ფეთქებად გამოსხივების ბუნებას. უფრო დეტალურად განვიხილავთ სადამკვირვებლო IXPE მისიის ახლანდელ შედეგებს, რომელმაც პირველად ისტორიაში შეძლო გაეზომა მანგიტარების რენტგენული გამოსხივების პოლარიზაცია. ამ შედეგებს დიდი მნიშვნელობა აქვს კვანტური ელექტროდინამიკის ვაკუუმური ორმაგი გარდატეხის ეფექტის შესასწავლად, რაც აქამდე არასოდეს შემოწმებულა ექსპერიმენტულად.

მაღალენერგეტიკული გამოსხივების წყაროების, იზოლირებული ნეიტრონული ვარსკვლავების კოსმოსური კონსენსუსი: ნეიტრონული ვარსკვლავების უმეტესობა რაც ცნობილია ჩვენს გალაქტიკაში აღმოჩენილია მათი პერიოდული რადიო გამოსხივების მეშვეობით. რადიო ტალღების გამოსხივება მკაცრად განსაზღვრული მიმართულებით ხდება, რაც ნიშნავს რომ ათასი წყაროდან სავარაუდოდ ერთის აღმოჩენაა შესაძლებელი. სხვა შედარებით უფრო მცირე რაოდენობის ნეიტრონული ვარსკვლავების აღმოჩენა შესაძლებელია რენტგენულ დიაპაზონში მათი ზედაპირის სითბური გამოსხივების ან ფეთქებადი მაღალსიხშირული გამოსხივების მეშვეობით. ეს გამორჩეული რენტგენული გამოსხივების წყაროები ავლენენ რადიო პულსარების პოპულაციისგან განსხვავებულ, სრულიად მოულოდნელ თვისებებს. ამჟამად მსგავსი წყაროებიდან მხოლოდ მცირე რაოდენობაა ცნობილი და რეალური რაოდენობა წყაროების ჯერჯერობით არაა აღრიცხული გალაქტიკური მასშტაბების და დაკვირვებითი თავისებურებების გათვალისწინებით. მოხსენებაში განხილული იქნება როგორ ვახდენთ რენტგენულ დიაპაზონში გალაქტიკის ნეიტრონული ვარსკვლავების გამორჩევას რაც საშუალებას იძლევა უკეთ გავერკვეთ მათ როგორც პოპულაციურ ასევე ნიშანდობლივ თვისებებში.